Tilgáta í tölfræði er hver sú fullyrðing um þýði sem ætlunin er að sýna fram á eða hrekja. Tilgátuprófun felst í því að prófa tilgátur með tölfræðilegu prófi. Mikilvægt er að hafa þekkingu á tilgátuprófunum til þess að geta túlkað niðurstöður tölfræðilegra prófa sem segja til um hvort óhætt sé að draga ályktanir um þýðið á grundvelli þeirra úrtaksgagna sem við höfum.

Sá sem ætlar að rannsaka eitthvað byrjar á því að setja fram núlltilgátu. Tilgangur tilgátuprófana er að leitast við að hrekja núlltilgátuna í ljósi rannsóknargagna. Ef gögnin eru mjög ólík frá því sem búist var við undir þeirri ályktun að núlltilgátan sé sönn, þá er núlltilgátunni hafnað. Ef gögnin eru ekki of ólík því sem búist var við undir þeirri ályktun að núlltilgáta sé sönn, þá er núlltilgátunni ekki hafnað. Það að hafna ekki núlltilgátu er ekki það sama og að samþykkja núlltilgátu. Nokkrar ástæður eru fyrir notkun núlltilgátna í tölfræði.

Tilgátuprófanir segja okkur hvort munur á milli tveggja hópa er líklegur ef um tilviljun er að ræða. Marktektin segir hvort eitthvað sé líklegt undir núlltilgátunni en ekki hvort núlltilgátan sé líklega tilkomin vegna tilviljunar eða ekki.

© 2004 Anika Ýr Böðvarsdóttir