Gagnakönnun gengur út á það að skoða gögnin til að sjá hvort ákveðnar forsendur séu til staðar í gögnunum. Með gagnakönnum er hægt að skoða eiginleika gagnanna betur en með mælitölum eingöngu. Það er einkum gert með myndritum, sem draga fram aðaleiginleika gagnanna. Eftirfarandi eiginleika er gott að skoða.

Staðsetningu

Með myndritum, einkum línuriti eða punktariti, er hægt að sjá staðsetningu dreifingarinnar. Oftast er vísað til meðaltala en einnig er hægt að sjá staðalfrávik.

Lögun

Lögun dreifingarinnar gefur til kynna hvernig dreifingin lítur út, það er hvort hún er flöt, skekkt, tvítoppa, fjöltoppa, götótt eða normallaga. Myndrit henta einkar vel til þess að skoða lögun. Bæði kassarit og normalrit sýna ágætlega lögun dreifingarinnar.

Einsleitni dreifingar

Einsleitni dreifingar (e. homogeneity of variance) felst í því að dreifing villunnar í þýði sé eins í öllum hópum sem verið er að bera saman. Þessi forsenda hefur einnig veirð kölluð einsleitni villunnar (e. homoscedasticity). Hér hentar myndræn framsetning sérstaklega vel. Breidd er einn eiginleiki gagna eða dreifingar og er hún metin með staðalfráviki. Breidd dreifingar er hægt að skoða með kassariti og segir hún þá til um hvort dreifing villunnar sé eins í öllum hópum. Kassarit sýnir því einsleitni dreifingarinnar á einfaldan hátt.

Frávillingar

Oft hafa frávillingar áhrif á úrvinnslu og því er nauðsynlegt að skoða hvort frávillingar séu í gögnunum. Frávillingar geta mögulega verið frávik frá normaldreifingu og því ber að skoða þá vandlega, til dæmis á kassariti og normalriti. Það þarf að íhuga hvort að fráviksgildin séu það ólík öðrum gildum að það bendi til þess að forsendan standist ekki. Það gildir engin algild regla um frávillinga í gögnum og því skiptir dómgreind og rökstuðningur rannsóknarmannsins máli. Kassarit og normalrit henta vel til þess að skoða frávillinga.

Leif

Sumar tölfræðiaðferðir, til dæmis dreifigreining, gerir ráð fyrir að leifin sé normaldreifð. Í því felst að dreifing villunnar í þýði sé normallaga. Einstök úrtök úr þýði geta ekki alltaf staðist þessa forsendu og er það í raun eðlilegt sökum úrtakadreifingar. Þetta er hægt að skoða bæði með kassariti og normalriti.

© 2004 Helga Rúna Péturs